ΟΙ ΝΕΕΣ ΡΥΘΜΙΣΕΙΣ ΓΙΑ ΤΑ ΑΥΘΑΙΡΕΤΑ

Ευνοϊκές ρυθμίσεις για όσα αυθαίρετα έχουν χτιστεί μεταξύ 1975 και 1983, αλλά και ήπια μεταχείριση (μικρά πρόστιμα) για τις αυθαίρετες αλλαγές χρήσης φέρνει νέο σχέδιο νόμου που ετοιμάζει το υπουργείο Περιβάλλοντος. Με το νέο καθεστώς θα εξαιρούνται οριστικά από την κατεδάφιση κτίσματα τα οποία έχουν χτιστεί χωρίς οικοδομική άδεια πριν από το 1975. Για όσα έχουν κριθεί ή κριθούν κατεδαφιστέα θα ισχύουν πλέον ειδικές διατάξεις για το αν και πώς θα γίνεται η κατεδάφισή τους. Μάλιστα, στο νομοσχέδιο, το οποίο αναμένεται να τεθεί σε διαβούλευση τις επόμενες ημέρες, περιλαμβάνεται για πρώτη φορά ρύθμιση ακόμη και για «επιστράτευση» εταιρειών ή ιδιωτών που διαθέτουν ειδικά μηχανήματα εφόσον η αποκεντρωμένη διοίκηση αδυνατεί να προχωρήσει στην ανάθεση και εκτέλεση του έργου κατεδάφισης.

Η δυνατότητα οριστικής νομιμοποίησης με fast track διαδικασίες για τις μικροαυθαιρεσίες σε ακίνητα με οικοδομική άδεια αλλά και για τα αυθαίρετα προ του 1975 αποτελεί τον βασικό κορμό σχεδίου νόμου που ετοιμάζει το υπουργείο Περιβάλλοντος, Ενέργειας και Κλιματικής Αλλαγής (ΥΠΕΚΑ). Μάλιστα οι νέες ρυθμίσεις θα δίνουν εσαεί δυνατότητα νομιμοποίησης των μικρών πολεοδομικών παραβάσεων. Σύμφωνα με πηγές του υπουργείου, ευνοϊκές ρυθμίσεις ετοιμάζονται και για όσα αυθαίρετα έχουν κατασκευαστεί μεταξύ 1975 και 1983 (οπότε ίσχυσε ο νόμος Τρίτση 1337/1983), καθώς και για τους χώρους που έχουν αλλάξει χρήση.

Αυθαιρεσίες ανάλογα με τη βαρύτητα

Η νέα ρύθμιση θα χωρίζει, ανάλογα με τη βαρύτητά τους, τις αυθαιρεσίες και τις πολεοδομικές παραβάσεις σε τρεις μεγάλες κατηγορίες και πιθανώς σε άλλες δύο μικρότερες, οι οποίες θα αφορούν:

• Μικροαυθαιρεσίες (όπως πέργκολες, μπάρμπεκιου, περιφράξεις κ.ά.) που θα έχουν οριστική εξαίρεση από την κατεδάφιση. Για τη νομιμοποίησή τους δεν θα απαιτούνται σχέδια, παρά ελάχιστα δικαιολογητικά, καθώς και η καταβολή ενός εφάπαξ ποσού (περίπου 500 ευρώ). Μάλιστα δεν θα οριστεί καταληκτική ημερομηνία για τη νομιμοποίηση ώστε οι μικροπαραβάσεις να μπορούν να τακτοποιούνται εσαεί.

• Μεσαίου μεγέθους παραβάσεις (αυθαιρεσίες εντός του περιγράμματος κτιρίων με νόμιμη άδεια, π.χ. ημιυπαίθριοι). Προβλέπεται οριστική εξαίρεση από την κατεδάφιση. Για τη νομιμοποίηση θα πρέπει να προσκομίζονται σχέδια (π.χ. εξαρτημένο τοπογραφικό διάγραμμα, κάτοψη κ.ά.) και να καταβάλλεται παράβολο και πρόστιμο (πιθανώς ανάλογα με εκείνα που ορίζει ο Ν. 4014/11).

•  Μεγάλες παραβάσεις σε κτίρια χωρίς οικοδομική άδεια ή με επιπλέον της άδειας τετραγωνικά, σε περιοχές όπου επιτρέπεται η δόμηση. Ωστόσο ακόμη δεν έχει κλείσει ποιο θα είναι το ποσοστό της υπέρβασης στα κτίρια με άδεια που θα ενταχθούν στη συγκεκριμένη κατηγορία. Στο τραπέζι έχουν πέσει προτάσεις και κυμαίνονται ανάμεσα στο 20% και στο 40%. Για την τακτοποίηση των συγκεκριμένων αυθαιρέτων θα πρέπει στα απαιτούμενα δικαιολογητικά να υποβάλλονται και τα σχέδια, ενώ θα καταβάλλεται παράβολο και πρόστιμο σε ύψη πιθανώς ανάλογα με εκείνα που ορίζει ο 4014/11. Για τις μεγάλες παραβάσεις θα ισχύει προσωρινή εξαίρεση ή αναστολή (ακόμη δεν έχει αποφασιστεί ο νομικός όρος που θα χρησιμοποιηθεί) από την κατεδάφιση για 30 χρόνια.

•  Κτίρια προ του 1975. Σε όσα από αυτά υπαχθούν στον νέο νόμο θα χορηγείται οριστική εξαίρεση από την κατεδάφιση, ασχέτως αν έχουν ή όχι οικοδομική άδεια. Η νομιμοποίηση θα γίνεται με ένα εφάπαξ ποσό. Σύμφωνα με τους συντάκτες της νέας ρύθμισης, στόχος είναι να δηλωθούν και να καταγραφούν προκειμένου να ακολουθήσει ένας σωστός χωροταξικός και πολεοδομικός σχεδιασμός.

Ξεχωριστές και ειδικές κατηγορίες

Προβληματισμός επικρατεί στην ομάδα του ΥΠΕΚΑ που επεξεργάζεται τον νόμο σχετικά με τα κτίρια τα οποία έχουν χτιστεί μεταξύ 1975 και 1983. Ακόμη δεν έχει αποφασιστεί αν αυτά θα αποτελέσουν μια ξεχωριστή κατηγορία, ανεξαρτήτως του μεγέθους της παράβασης, με ευνοϊκότερες ρυθμίσεις και πρόστιμα, ή θα ενταχθούν στις τρεις μεγάλες κατηγορίες ανάλογα με το μέγεθος της αυθαιρεσίας.

Παράλληλα εξετάζεται η πιθανότητα ένταξης στο σχέδιο νόμου μιας ειδικής κατηγορίας η οποία θα αφορά την αλλαγή χρήσης. Στο επιτελείο του ΥΠΕΚΑ επικρατεί προβληματισμός για το αν θα υπάρχουν διαφοροποιήσεις ανάλογα με τη χρήση, καθώς και για το αν η τακτοποίηση θα είναι οριστική. Πάντως τα πρόστιμα για την αλλαγή χρήσης αναμένεται ότι θα είναι μικρότερα από τα αντίστοιχα που όριζαν οι δύο προηγούμενοι νόμοι τακτοποίησης αυθαιρέτων, ο 3843/2010 (νόμος Μπιρμπίλη για τους ημιυπαίθριους) και ο 4014/2011.

Το σχέδιο νόμου, σύμφωνα με παράγοντες του ΥΠΕΚΑ, θα περιλαμβάνει και διευκολύνσεις για την αποπληρωμή των προστίμων. Οι δόσεις θα αυξηθούν και δεν αποκλείεται να ξεπεράσουν και τις 60.

Με την επεξεργασία του νέου νομοσχεδίου για τα αυθαίρετα προχωρεί παράλληλα και η σύνταξη Προεδρικού Διατάγματος για την ηλεκτρονική ταυτότητα των κτιρίων (προβλεπόταν στον Ν. 3843/2010).

Στόχος είναι η δημιουργία μιας ηλεκτρονικής βάσης δεδομένων (σε βάθος δεκαετίας) με όλα τα στοιχεία των κτιρίων. Και η αρχή, σύμφωνα με στελέχη του ΥΠΕΚΑ, θα γίνει με την καταγραφή των τακτοποιημένων ή νομιμοποιημένων αυθαιρέτων. Οπως αναφέρουν οι ίδιοι, ως την ψήφιση του νέου νόμου για τα αυθαίρετα θα είναι έτοιμο και το ΠΔ για την ταυτότητα των κτιρίων.

Ποια μένουν εκτός ρύθμισης

Ο αναπληρωτής υπουργός Περιβάλλοντος κ. Στ. Καλαφάτης προγραμματίζει το νομοσχέδιο για τα αυθαίρετα να τεθεί για μικρό χρονικό διάστημα σε διαβούλευση ώστε ως το τέλος του μήνα να έχει εισαχθεί προς ψήφιση στη Βουλή. Ο υπουργός είναι κατηγορηματικός ότι αυθαίρετα σε δάση, αναδασωτέες εκτάσεις, παραλίες, αρχαιολογικούς και δημόσιους χώρους, όπως και όσα χτίστηκαν μετά την 28η Ιουλίου 2011, θα μείνουν εκτός ρύθμισης.

Σχετικά με όσους έχουν ήδη υπαχθεί στους νόμους 4014/11 ή 3843/10 και έχουν αποπληρώσει τα ειδικά πρόστιμα για μικρές ή μεσαίες παραβάσεις προκειμένου να πάρουν οριστική εξαίρεση από την κατεδάφιση, θα χρειαστεί να καταβάλουν ένα παράβολο (πιθανώς 500 ευρώ) και να δηλώσουν τα ακίνητα στην ταυτότητα κτιρίου. 

Με εντολή της Αστυνομίας
Κατεδαφίσεις με επιστράτευση   
Ειδικό κεφάλαιο για τις κατεδαφίσεις θα περιλαμβάνει το νέο σχέδιο νόμου, όπως αναφέρουν πηγές του ΥΠΕΚΑ. Σύμφωνα με αυτές, η Ειδική Υπηρεσία Επιθεώρησης και Κατεδάφισης Αυθαιρέτων θα στελεχωθεί με περίπου 40 άτομα από μετατάξεις ή αποσπάσεις υπαλλήλων οι οποίοι θα προέρχονται από τον ευρύτερο δημόσιο τομέα.

Παράλληλα, θα δημιουργηθεί ένα μητρώο επιχειρήσεων ή ιδιωτών που διαθέτουν μηχανήματα κατάλληλα για κατεδαφίσεις. Ο νόμος θα προβλέπει ότι στην περίπτωση όπου η ανάθεση και η εκτέλεση του έργου από την αποκεντρωμένη διοίκηση δεν μπορεί να προχωρήσει, τότε θα αναλαμβάνει η Αστυνομία και θα επιστρατεύει εταιρείες οι οποίες θα βρίσκονται καταγεγραμμένες στο ειδικό μητρώο.

Η ιεράρχηση για τη ροή των κατεδαφίσεων κατά γεωγραφική ενότητα θα γίνεται με απόφαση του ειδικού γραμματέα Επιθεώρησης Περιβάλλοντος και Ενέργειας, λαμβάνοντας υπόψη συγκεκριμένα κριτήρια. Αυτά θα αφορούν τις επιπτώσεις στο φυσικό περιβάλλον εφόσον πρόκειται για προστατευόμενη περιοχή, την επίπτωση στο οικιστικό περιβάλλον, το πλήθος των αυθαίρετων κατασκευών στη συγκεκριμένη περιοχή, τον χρόνο έκδοσης αποφάσεων κατεδάφισης, καθώς και τα γεωμετρικά χαρακτηριστικά του αυθαιρέτου. Για το κάθε κριτήριο ορίζεται συγκεκριμένος συντελεστής βαρύτητας.